مرد ۶۲ ساله با درد پای راست: بررسی و تشخیص

مردی ۶۲ ساله با شکایت از درد پای راست به مدت سه ماه به کلینیک مراجعه کرده است. این درد به صورت گرفتگی مداوم در ران راست توصیف می‌شود و بیمار بیان می‌کند که درد پس از طی کردن مسافت کوتاهی، معمولاً دو بلوک پیاده‌روی، شروع می‌شود و با استراحت برطرف می‌شود. این الگوی درد، نمونه کلاسیک لنگش متناوب است که یکی از شاخص‌های بیماری شریان محیطی (PAD) محسوب می‌شود. بیمار سابقه فشار خون بالا، دیابت نوع دو و بیماری عروق کرونر قلب دارد و روزانه یک بسته سیگار مصرف می‌کند.

در ویزیت، علائم حیاتی بیمار شامل دمای بدن ۳۷ درجه سانتیگراد، نبض ۸۰ در دقیقه و منظم، تنفس ۲۰ در دقیقه و فشار خون ۱۵۵/۹۵ میلی‌متر جیوه بود. این یافته‌ها نشان می‌دهند که بیمار دارای فشار خون کنترل‌نشده است و مصرف سیگار به همراه دیابت و بیماری قلبی، وی را در معرض خطر بالای تصلب شرایین قرار می‌دهد.

سوال بالینی

کدام یک از عضلات زیر مستقیماً توسط شریانی که به احتمال زیاد در بیماری این بیمار دخیل است، خونرسانی می‌شوند؟

الف) عضله سرینی بزرگ
ب) رکتوس فموریس
ج) کوادراتوس فموریس
د) گاستروکنمیوس
ه) هالوسیس آدم‌ربایان

پاسخ صحیح:
ب) رکتوس فموریس

یافته‌های معاینه فیزیکی

در معاینه فیزیکی مشاهده شد که رشد مو در ران و ساق پای راست در مقایسه با پای چپ کاهش یافته است. پوست پای راست خشک و براق بود و هیچ تورم یا حساسیتی در لمس وجود نداشت. با خم شدن به جلو یا عقب در کمر، درد ایجاد نمی‌شد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که اختلال جریان خون به اندام مزمن است و منشأ درد عصبی یا ستون فقرات نیست.

تشخیص و پاتوفیزیولوژی

بیماری شریان محیطی ناشی از کاهش جریان خون به اندام‌هاست و اغلب در اثر آترواسکلروز ایجاد می‌شود. پلاک‌های آترواسکلروتیک باعث تنگی یا انسداد کامل شریان‌ها شده و خونرسانی کافی به بافت‌ها را مختل می‌کنند. در عضلات فعال، کاهش جریان خون باعث ایسکمی می‌شود و علائمی مانند درد و گرفتگی هنگام فعالیت ظاهر می‌شوند. با استراحت، نیاز اکسیژنی عضلات کاهش می‌یابد و درد برطرف می‌شود.

در این بیمار، لنگش متناوب و درد در ران راست نشان می‌دهد که انسداد عمدتاً در شریان فمورال رخ داده است. انسداد در شریان‌های پروگزیمال باعث درد ران و لگن می‌شود، در حالی که انسداد در شریان‌های دیستال‌تر مانند شریان پوپلیتئال و تیبیال منجر به درد ساق و پا می‌شود.

نقش شریان فمورال عمقی

شریان فمورال عمقی (profunda femoris) شاخه‌ای از شریان فمورال است که خونرسانی مهمی به عضلات ران دارد. این شریان شاخه‌هایی به شریان‌های سیرکومفلکس فمورال جانبی و مدیال می‌دهد که مستقیماً عضله رکتوس فموریس و سایر عضلات ران را تغذیه می‌کنند. بنابراین انسداد شریان فمورال عمقی باعث ایسکمی عضلات ران و بروز درد هنگام راه رفتن می‌شود.

مقایسه خونرسانی سایر عضلات

عضلات باسن مانند سرینی بزرگ و کوادراتوس فموریس توسط شاخه‌های شریان ایلیاک داخلی خونرسانی می‌شوند و عضلات ساق پا مانند گاستروکنمیوس و هالوسیس آدم‌ربایان توسط شریان‌های دیستال‌تر خونرسانی می‌شوند. بنابراین، انسداد شریان فمورال عمقی بر این عضلات تأثیر مستقیم ندارد و درد عمدتاً در ران مشاهده می‌شود.

علائم ایسکمی مزمن

علاوه بر درد، ایسکمی مزمن می‌تواند باعث تغییرات پوست و بافت شود. کاهش رشد مو، خشکی و براق شدن پوست، رنگ‌پریدگی و کاهش ضخامت بافت از نشانه‌های ایسکمی طولانی‌مدت است. در این بیمار، این تغییرات بیشتر در ران و ساق پای راست مشاهده شده و با محل انسداد همخوانی دارد. نبض‌های دیستال ممکن است کاهش یافته و پر شدن مجدد مویرگی به تأخیر افتاده باشد.

روش‌های تشخیص و درمان

تشخیص PAD بر اساس سابقه بالینی، معاینه فیزیکی و یافته‌های تصویربرداری تایید می‌شود. سونوگرافی داپلر، آنژیوگرافی یا CT آنژیوگرافی می‌توانند محل دقیق انسداد و شدت تنگی شریان‌ها را نشان دهند. درمان شامل اصلاح سبک زندگی، کنترل فشار خون و دیابت، ترک سیگار، استفاده از داروهای ضد پلاکت و در موارد شدید، آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌پس شریانی است.

جمع‌بندی

مرد ۶۲ ساله با لنگش متناوب، درد ران راست و سابقه عوامل خطر قلبی-عروقی، نمونه کلاسیک بیماری شریان محیطی است. انسداد شریان فمورال عمقی باعث کاهش خونرسانی به عضله رکتوس فموریس می‌شود و سایر عضلات ران و ساق که توسط شریان‌های دیگر خونرسانی می‌شوند تحت تأثیر مستقیم قرار نمی‌گیرند. تشخیص به موقع و مدیریت مناسب، پیشرفت بیماری را کند کرده و از عوارض جدی مانند زخم و گانگرن پیشگیری می‌کند.

از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.